آیا تا به حال با این سناریو روبرو شده‌اید؟ در میان انبوه پیامک‌های روزمره، ناگهان یک پیام از قوه قضائیه روی صفحه تلفن همراهتان ظاهر می‌شود: "پرونده شما به شعبه ... کیفری دو ارجاع شد." قلب شما به تپش می‌افتد. این پیامک دقیقاً به چه معناست؟ آیا باید نگران باشید؟ آیا به معنای محکومیت شماست؟ این سوالات و ده‌ها سوال دیگر ذهن شما را درگیر می‌کند و آینده‌ای مبهم را پیش رویتان قرار می‌دهد. این پیام کوتاه، آغاز یک مسیر حقوقی است که آگاهی از پیچ‌وخم‌های آن، سرنوشت شما را تعیین می‌کند.

در این مقاله، قصد داریم همانند یک وکیل راهنما، قدم به قدم شما را در این مسیر همراهی کنیم. می‌خواهیم به زبان ساده و شفاف توضیح دهیم که وقتی پرونده‌ای به دادگاه کیفری دو فرستاده می‌شود، چه اتفاقی در حال وقوع است و شما به عنوان یکی از طرفین پرونده، چه حقوقی دارید و چه اقداماتی باید انجام دهید.

دادگاه کیفری دو چیست؟

دادگاه کیفری دو یکی از مراجع قضایی در سیستم حقوقی ایران است که وظیفه رسیدگی به بخش بزرگی از جرایم را بر عهده دارد . بر اساس ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه‌های کیفری به چند دسته تقسیم می‌شوند که دادگاه کیفری دو یکی از آن‌هاست . ساختار این دادگاه بسیار ساده‌تر از سایر دادگاه‌های کیفری است. طبق ماده ۲۹۵ همین قانون، دادگاه کیفری دو تنها یک قاضی دارد که می‌تواند رئیس شعبه یا دادرس علی‌البدل باشد و در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می‌شود . در کنار این قاضی، یک مدیر دفتر، منشی و کارمند بایگانی نیز امور اداری شعبه را مدیریت می‌کنند .

این دادگاه به جرایمی رسیدگی می‌کند که مجازات‌های سبک‌تری دارند؛ مواردی مانند حبس تا ده سال، شلاق تعزیری و جزاهای نقدی در صلاحیت این دادگاه قرار می‌گیرد . هدف از تشکیل این دادگاه، تسریع در رسیدگی به جرایم کم‌اهمیت‌تر و جلوگیری از انباشت پرونده در مراجع قضایی بالاتر است .

تفاوت شعبه کیفری دو با شعبه کیفری یک

برای درک بهتر جایگاه دادگاه کیفری دو، باید تفاوت‌های آن را دادگاه کیفری یک بدانیم. این دو دادگاه از جنبه‌های مختلفی با یکدیگر تفاوت دارند:

1. صلاحیت رسیدگی: مهم‌ترین تفاوت این دو دادگاه در نوع جرایمی است که به آن‌ها رسیدگی می‌کنند. دادگاه کیفری یک به جرایم بسیار سنگین و مهم رسیدگی می‌کند . جرایمی که مجازات آن‌ها سلب حیات (اعدام)، حبس ابد، قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با نصف دیه کامل یا بیشتر است، در صلاحیت این دادگاه قرار دارد . در مقابل، دادگاه کیفری دو صلاحیت عام دارد؛ یعنی به تمام جرایم رسیدگی می‌کند، مگر آن‌هایی که به صورت مشخص در صلاحیت دادگاه دیگری (مانند دادگاه کیفری یک، دادگاه انقلاب یا دادگاه نظامی) قرار گرفته باشند .

2. ساختار و تعداد قضات: دادگاه کیفری دو تنها یک قاضی دارد که به تنهایی پرونده را بررسی و حکم را صادر می‌کند . اما دادگاه کیفری یک ساختار پیچیده‌تری دارد و از یک رئیس و دو مستشار تشکیل می‌شود. جلسه دادگاه کیفری یک حداقل دو عضو برای رسمیت یافتن نیاز دارد . این تعدد قضات به دلیل اهمیت و حساسیت جرایمی است که در این دادگاه بررسی می‌شوند.

3. محل تشکیل: دادگاه کیفری دو در حوزه قضایی هر شهرستان تأسیس می‌شود تا دسترسی مردم به عدالت آسان‌تر باشد . اما دادگاه کیفری یک فقط در مرکز استان‌ها تشکیل می‌شود. البته رئیس قوه قضائیه این اختیار را دارد که در صورت لزوم، در حوزه‌های قضایی شهرستان‌ها نیز این دادگاه را دایر کند .

ارجاع پرونده به شعبه کیفری دو یعنی چه؟

این عبارت کلیدی، مهم‌ترین بخش ماجراست. برای فهم دقیق معنای آن، باید بدانیم که رسیدگی به یک جرم در نظام قضایی ایران دو مرحله اصلی دارد:

1. مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا: وقتی جرمی اتفاق می‌افتد، پرونده ابتدا به دادسرا فرستاده می‌شود . دادسرا مرجعی است که وظیفه تحقیق درباره جرم را بر عهده دارد. مقامات دادسرا، مانند بازپرس یا دادیار، شواهد و مدارک را جمع‌آوری می‌کنند، از شاکی و متهم تحقیق می‌کنند و به طور کلی، بررسی می‌کنند که آیا اصلاً جرمی رخ داده است و اگر بله، چه کسی مظنون اصلی است .

2. مرحله رسیدگی و صدور رأی در دادگاه: پس از پایان تحقیقات، دادسرا یک تصمیم نهایی می‌گیرد. اگر مدارک کافی برای مجرم دانستن متهم وجود نداشته باشد، دادسرا "قرار منع تعقیب" صادر می‌کند و پرونده در همین مرحله بسته می‌شود . اما اگر بازپرس به این نتیجه برسد که دلایل کافی علیه متهم وجود دارد، "قرار جلب به دادرسی" یا "قرار مجرمیت" صادر می‌کند. این قرار سپس برای دادستان فرستاده می‌شود و در صورت تأیید او، یک "کیفرخواست" تنظیم می‌شود .

"ارجاع پرونده به شعبه کیفری دو" دقیقاً در همین نقطه اتفاق می‌افتد. این عبارت یعنی مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا تمام شده و مقام قضایی دادسرا به این نتیجه رسیده است که دلایل کافی برای متهم کردن فرد وجود دارد و باید در دادگاه محاکمه شود . کیفرخواست صادر شده و پرونده برای شروع فرآیند محاکمه و صدور رأی نهایی، به دادگاه صالح که در این مورد دادگاه کیفری دو است، ارسال شده است .

پس این ارجاع به معنای مجرم بودن قطعی شما نیست، بلکه به معنای شروع مرحله دوم یعنی دادرسی در دادگاه است .

پیامک "پرونده شما به شعبه کیفری ارجاع شد" یعنی چه؟

این پیامک صرفاً یک اطلاع‌رسانی رسمی است تا شما به عنوان یکی از طرفین دعوا (شاکی یا متهم) در جریان روند پرونده خود قرار بگیرید . سیستم قضایی موظف است مراحل مختلف رسیدگی را به اطلاع طرفین برساند. دریافت این پیامک یعنی:

• تحقیقات دادسرا به پایان رسیده است .

• دادسرا نظر به مجرمیت متهم داشته و کیفرخواست صادر کرده است .

• پرونده از دادسرا خارج شده و برای رسیدگی قضایی به یک شعبه مشخص در دادگاه کیفری (در اینجا شعبه دو) فرستاده شده است .

این پیامک به شما کمک می‌کند تا خود را برای مرحله بعدی آماده کنید. اگر متهم هستید، فرصت دارید تا مدارک دفاعی خود را جمع‌آوری کنید و اگر شاکی هستید، می‌توانید خود را برای اثبات ادعای تان در دادگاه آماده نمایید . این پیامک به خودی خود نیازمند حضور فوری شما در دادگاه نیست؛ زمان دقیق جلسه دادگاه بعداً از طریق یک ابلاغیه رسمی به شما اطلاع داده خواهد شد .

علت ارجاع پرونده به شعبه دیگر

گاهی ممکن است پرونده‌ای که در یک شعبه در حال رسیدگی است، به شعبه دیگری منتقل شود. این انتقال دلایل متفاوتی می‌تواند داشته باشد که هدف همه آن‌ها اجرای بهتر عدالت است:

• عدم صلاحیت شعبه اولیه: ممکن است قاضی شعبه اول پس از بررسی پرونده متوجه شود که رسیدگی به آن جرم در صلاحیت او نیست. برای مثال، جرمی که باید در دادگاه کیفری یک بررسی شود، به اشتباه به شعبه کیفری دو ارجاع شده است. در این حالت، پرونده به شعبه صالح فرستاده می‌شود .

• ازدحام پرونده‌ها: اگر یک شعبه حجم بسیار بالایی از پرونده‌ها را داشته باشد، برای جلوگیری از طولانی شدن فرآیند دادرسی، ممکن است بخشی از پرونده‌ها به شعب خلوت‌تر ارجاع شود .

• درخواست طرفین: در شرایطی خاص، یکی از طرفین دعوا می‌تواند به دلایلی مانند وجود تعارض منافع، درخواست کند که پرونده به شعبه دیگری منتقل شود .

• دستور مقام بالاتر: مقامات قضایی بالاتر ممکن است به دلایل مدیریتی یا قانونی، دستور انتقال یک پرونده به شعبه دیگری را صادر کنند .

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری ۲

پس از ارجاع پرونده، فرآیند رسیدگی در دادگاه کیفری دو طبق مراحل زیر پیش می‌رود:

1. ثبت پرونده و تعیین وقت: پس از رسیدن پرونده به شعبه، مدیر دفتر آن را ثبت کرده و یک زمان برای جلسه رسیدگی مشخص می‌کند. این تاریخ از طریق ابلاغیه به شاکی، متهم و وکلای آن‌ها اطلاع داده می‌شود .

2. برگزاری جلسه دادرسی: در روز مقرر، جلسه دادگاه با حضور قاضی تشکیل می‌شود. در این جلسه، دادستان (یا نماینده او) می‌تواند برای دفاع از کیفرخواست حاضر شود .

3. رسیدگی به اتهامات: قاضی ابتدا اتهامات ذکر شده در کیفرخواست را برای متهم قرائت می‌کند. سپس به اظهارات شاکی و دلایل او گوش می‌دهد. پس از آن، نوبت به متهم می‌رسد تا از خود دفاع کند و مدارک و شواهد خود را عرضه نماید .

4. بررسی شواهد: قاضی تمام مدارک، شواهد، گزارش‌های کارشناسی و اظهارات شهود را به دقت بررسی می‌کند .

5. صدور حکم: پس از پایان جلسه و شنیدن دفاعیات نهایی، قاضی ختم رسیدگی را اعلام کرده و اقدام به صدور رأی می‌کند .

صدور رأی در دادگاه کیفری دو

بر اساس قانون، رای دادگاه باید در همان جلسه دادرسی یا حداکثر ظرف یک هفته پس از آن صادر شود . این رأی سپس باید طی سه روز پاک‌نویس یا تایپ شود که به آن "دادنامه" می‌گویند . دادنامه به طرفین دعوا ابلاغ می‌شود و در آن، تصمیم نهایی قاضی (محکومیت یا برائت) به همراه دلایل و مستندات قانونی آن به طور کامل شرح داده شده است.

حقوق متهم در دادگاه کیفری دو

نظام قضایی برای جلوگیری از پایمال شدن حق افراد، مجموعه‌ای از حقوق را برای متهم در نظر گرفته است. آگاهی از این حقوق برای یک دفاع درست، حیاتی است:

• حق سکوت: متهم مجبور نیست به سوالاتی که او را در معرض محکومیت قرار می‌دهد پاسخ دهد. بار اثبات جرم بر دوش دادستان و شاکی است .

• حق داشتن وکیل: متهم حق دارد از ابتدای فرآیند دادرسی یک وکیل برای دفاع از خود انتخاب کند. اگر توانایی مالی برای گرفتن وکیل را نداشته باشد، می‌تواند از دادگاه درخواست وکیل تسخیری (رایگان) کند و دادگاه موظف است برای او وکیل تعیین نماید .

• اطلاع از اتهام: متهم باید به طور شفاف و واضح بداند که دقیقاً به چه جرمی متهم شده است و چه دلایلی علیه او وجود دارد .

• دسترسی به پرونده: متهم و وکیل او حق دارند پرونده را مطالعه کرده و از تمام اوراق و مدارک موجود در آن کپی تهیه کنند تا بتوانند دفاع کاملی را تدارک ببینند .

• حق دفاع: متهم حق دارد در تمام جلسات دادگاه حضور داشته باشد، از خود دفاع کند، شهود خود را معرفی کند و دلایل بی‌گناهی‌اش را بیان نماید .

• حق اعتراض به رأی: اگر رأی دادگاه به ضرر متهم صادر شود، او حق دارد در مهلت قانونی به آن اعتراض کرده و درخواست رسیدگی مجدد در دادگاه تجدیدنظر را داشته باشد .

اعتراض به رای دادگاه کیفری دو

رأی صادر شده از دادگاه کیفری دو، پایان راه نیست. قانون این فرصت را به طرفین داده است که اگر به رای معترض هستند، آن را به چالش بکشند. اصلی‌ترین راه اعتراض، "تجدیدنظرخواهی" است . طرفین دعوا می‌توانند ظرف مدت معینی پس از ابلاغ رای، درخواست خود را برای بررسی مجدد پرونده در دادگاه تجدیدنظر استان ثبت کنند. دادگاه تجدیدنظر، پرونده را دوباره بررسی کرده و رأی دادگاه بدوی (کیفری دو) را تأیید، نقض یا اصلاح می‌کند.

چه اقداماتی بعد از ارجاع پرونده به شعبه کیفری باید انجام داد؟

پس از دریافت پیامک ارجاع پرونده، آرامش خود را حفظ کنید و اقدامات زیر را انجام دهید:

1. سامانه ثنا را چک کنید: اولین و مهم‌ترین کار، مراجعه به "سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی" یا همان ثنا است. تمام اوراق قضایی مهم مانند احضاریه، دادنامه و قرارهای دادگاه از این طریق به شما ابلاغ می‌شود. با ورود به سایت adliran.ir می‌توانید ابلاغیه‌های جدید خود را مشاهده کنید . منتظر ابلاغیه رسمی دادگاه برای تعیین وقت جلسه رسیدگی باشید.

با یک وکیل متخصص مشورت کنید: مسائل کیفری بسیار حساس و پیچیده هستند. کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند سرنوشت شما را تغییر دهد. حتماً با یک وکیل متخصص در امور کیفری مشورت کنید. وکیل می‌تواند پرونده شما را بررسی کرده، بهترین راه دفاع را به شما نشان دهد و در تمام مراحل دادرسی از حقوق شما دفاع کند .