اعسار و پرداخت مهریه: راهنمای کامل و مرحله به مرحله

وقتی بحث مهریه به میان می‌آید، بسیاری از افراد ممکن است به دلیل شرایط مالی دشوار توان پرداخت یکجای آن را نداشته باشند. در این مواقع، قانون امکان ارائه درخواست اعسار را برای کاهش یا تقسیط مبلغ مهریه فراهم کرده است. اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت تعهدات است و دادگاه با بررسی وضعیت مالی و دلایل فرد، درباره قبول یا رد درخواست او تصمیم‌گیری می‌کند. عواملی که در این تصمیم‌گیری مؤثر هستند عبارتند از:

• مدارک مالی معتبر که نشان‌دهنده ناتوانی پرداخت باشد

• شهادت شهود که به شرایط اقتصادی فرد آگاهی دارند

• وضعیت درآمد و دارایی‌های فرد

در این مقاله، گام به گام با شما بررسی خواهیم کرد که چگونه می‌توانید درخواست اعسار در پرداخت مهریه را ارائه دهید و چه عواملی در نتیجه این درخواست نقش دارند.

نحوه تقاضای اعسار در پرداخت مهریه (مرحله به مرحله)

اگر فردی توان پرداخت مهریه به صورت کامل یا یکجا را نداشته باشد، می‌تواند از طریق درخواست اعسار، خواهان تقسیط یا کاهش تعهدات مالی شود. در این بخش، گام به گام توضیح داده می‌شود که چگونه می‌توان این درخواست را ارائه داد:

1. تهیه مدارک مالی

برای اثبات اینکه شما توان پرداخت مهریه را ندارید، نیاز به ارائه مدارکی دارید. این مدارک می‌تواند شامل:

• فیش حقوقی یا مدارک مربوط به درآمد

• اسناد مالکیت (برای اثبات عدم مالکیت اموال زیاد)

• صورت حساب بانکی (برای نشان دادن وضعیت مالی)

2. تهیه لیست هزینه‌های ماهانه

یکی از مواردی که باید در دادگاه ارائه دهید، لیست هزینه‌های ماهانه شما و خانوادتان است. این شامل:

• اجاره مسکن

• هزینه‌های زندگی (خوراک، پوشاک، آب، برق، گاز)

• هزینه‌های درمانی

3. تهیه فرم‌های دادخواست اعسار

به خدمات قضایی محل مراجعه کرده و فرم‌های مخصوص دادخواست اعسار را تهیه کنید. در این فرم‌ها باید به طور دقیق وضعیت مالی خود را توضیح دهید و مدارک را ضمیمه کنید.(در آخر مقاله نمونه دادخواست اعسار وجود دارد)

4. ارائه شهود

در درخواست اعسار، باید دو نفر شاهد به دادگاه معرفی کنید که تایید کنند شما توان پرداخت مهریه را ندارید. این شهود باید:

• از نزدیکان شما باشند

• به شرایط مالی شما واقف باشند

• در دادگاه حاضر شده و شهادت دهند

5. تحویل دادخواست به دادگاه

پس از تکمیل فرم‌ها و مدارک، دادخواست را به دادگاه خانواده محل اقامت خود تحویل دهید. دادگاه معمولاً پس از بررسی مدارک و شنیدن شهادت شهود، تصمیم‌گیری می‌کند.

نقش و شرایط شهود در اعسار مهریه

شهود در فرایند اعسار نقشی کلیدی دارند. آن‌ها باید به شرایط مالی شما آگاه باشند و بتوانند در دادگاه شهادت دهند که شما توان پرداخت مهریه را ندارید. شرایط شهود در دادخواست اعسار شامل موارد زیر است:

• باید بالای ۱۸ سال باشند.

• نباید از خویشاوندان درجه یک (مثل والدین) باشند.

• باید در جریان کامل وضعیت مالی شما باشند و اطلاعات دقیق بدهند.

شهادت شهود می‌تواند تأثیر زیادی در پذیرش یا رد درخواست اعسار شما داشته باشد. به همین دلیل، مهم است که شهود شما افرادی معتبر و قابل اعتماد برای دادگاه باشند ، همچنین ذکر این نکته مهم است که شهود نباید چیزی را به دروغ بگویند چون در صورت اثبات این موضوع و شکایت طرف مقابل ممکن است برای شهود مشکلاتی را ایجاد نماید 

نمونه استشهادیه برای اعسار از پرداخت مهریه

اینجانب (نام شاهد)، فرزند (نام پدر)، به شماره ملی (شماره ملی)، ساکن (آدرس کامل)، که از (مدت زمان) با آقای (نام خواهان) آشنا هستم و با وضعیت مالی ایشان آگاهی دارم، بدین‌وسیله شهادت می‌دهم که:

1. آقای (نام خواهان) منزل شخصی ندارد و مستاجر بوده و تنها یک واحد مسکونی اجاره‌ای به نشانی (آدرس) محل سکونت ایشان می‌باشد.

2. شغل ایشان (نام شغل) بوده و درآمد ماهیانه ایشان به میزان (مبلغ درآمد) تومان می‌باشد.

3. با توجه به وضعیت مالی و محدودیت‌های ایشان، توان پرداخت ۳۰۰ سکه تمام بهار آزادی را به صورت یکجا و نقدی ندارند.

اینجانب با امضاء خود گواهی می‌نمایم که تمامی مطالب مذکور صحیح و مطابق واقعیت است و آماده‌ام در صورت نیاز، در محضر دادگاه شهادت دهم.

تاثیر اعسار بر پرداخت یکجای مهریه

اگر دادگاه اعسار شما را بپذیرد، مهریه به دو روش ممکن است پرداخت شود:

• تقسیط مهریه: دادگاه با بررسی وضعیت مالی شما، مبلغی را به عنوان پیش‌پرداخت و باقی را به صورت ماهانه یا دوره‌ای (مثلاً هر سه ماه) تعیین می‌کند. این مبلغ باید با توان مالی شما متناسب باشد.

• تعویق پرداخت: اگر شما حتی توان پرداخت اقساط را ندارید، دادگاه ممکن است حکم به تعویق پرداخت تا بهبود وضعیت مالی شما دهد.

تفاوت اعسار مهریه با نفقه

مهریه و نفقه دو مقوله متفاوت هستند، اما درخواست اعسار فقط برای مهریه امکان‌پذیر است. تفاوت‌های اصلی آن‌ها عبارتند از:

• مهریه: به عنوان یک تعهد مالی از طرف زوج به زوجه در نظر گرفته می‌شود و معمولاً قابل اعسار است.

• نفقه: حق زن برای تامین نیازهای زندگی روزمره است (مانند مسکن، خوراک و پوشاک) و عدم پرداخت آن جرم محسوب می‌شود. برای نفقه اعسار نمی‌توان درخواست داد و زوج ملزم به پرداخت آن است.

روند رسیدگی به اعسار از پرداخت مهریه

پس از اینکه فرد درخواست اعسار خود را به دادگاه ارائه کرد، این درخواست تحت بررسی دقیق قرار می‌گیرد. مراحل رسیدگی به اعسار به طور کلی به شرح زیر است:

1. ارائه دادخواست و مدارک

پس از تکمیل فرم‌های مربوط به اعسار و ضمیمه کردن مدارک مالی، دادخواست به دفتر دادگاه خانواده محل اقامت فرد تحویل داده می‌شود. این مدارک شامل وضعیت مالی، فیش حقوقی، صورت حساب‌های بانکی، و هزینه‌های ماهانه زندگی است.

2. بررسی اولیه توسط دادگاه

پس از ثبت دادخواست، دادگاه در مرحله اول درخواست را بررسی می‌کند. در این مرحله، ممکن است دادگاه از فرد بخواهد مدارک اضافی ارائه دهد یا اطلاعات بیشتری درباره وضعیت مالی خود بدهد.

3. دعوت از شهود

یکی از مهم‌ترین بخش‌های روند رسیدگی به اعسار، دعوت از شهود است. دو نفر شاهد که به وضعیت مالی فرد آگاه هستند، باید در جلسه دادگاه حضور یابند و شهادت دهند که فرد توانایی مالی پرداخت مهریه را ندارد. حضور شهود و صحت اطلاعاتی که ارائه می‌دهند، نقش مهمی در تصمیم‌گیری دادگاه دارد.

4. برگزاری جلسه رسیدگی

پس از دریافت مدارک و شنیدن شهادت شهود، جلسه رسیدگی برگزار می‌شود. در این جلسه، قاضی براساس مدارک و شهادت شهود، وضعیت مالی فرد را ارزیابی می‌کند. در برخی موارد، ممکن است طرف مقابل (زوجه) نیز در این جلسه حضور داشته باشد تا نظرات خود را ارائه کند یا به اعتراضات احتمالی پاسخ دهد.

5. تصمیم‌گیری دادگاه

پس از بررسی کامل مدارک، شهادت شهود و بررسی تمامی جنبه‌های مالی، دادگاه تصمیم خود را اعلام می‌کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مبلغی را برای پیش‌پرداخت (در صورت توانایی) و سپس اقساط ماهانه تعیین می‌کند. در صورت رد درخواست اعسار، فرد ملزم به پرداخت مهریه به صورت یکجا خواهد بود.

6. ابلاغ حکم

در نهایت، حکم دادگاه به هر دو طرف (زوج و زوجه) ابلاغ می‌شود. اگر هر یک از طرفین به تصمیم دادگاه اعتراض داشته باشد، می‌تواند طی مهلتی مشخص به حکم صادر شده اعتراض کند و درخواست تجدیدنظر دهد.

7. اجرای حکم

پس از قطعیت حکم، در صورتی که اعسار پذیرفته شده باشد، پرداخت مهریه طبق اقساط تعیین‌شده آغاز می‌شود. اگر اعسار رد شود، فرد باید مهریه را به صورت کامل پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت، ممکن است حکم جلب و سایر اقدامات قانونی برای او صادر شود.

نحوه تصمیم‌گیری دادگاه 

پس از ارائه مدارک و شنیدن شهادت شهود، دادگاه تصمیم‌گیری می‌کند. مواردی که می‌تواند منجر به رد یا قبول درخواست اعسار شود:

• قبول اعسار: اگر دادگاه تشخیص دهد که شما توان پرداخت مهریه را ندارید و مدارک کافی برای اثبات این موضوع ارائه کرده‌اید، اعسار شما پذیرفته می‌شود و پرداخت مهریه به صورت اقساط تعیین می‌شود.

• رد اعسار: اگر دادگاه به این نتیجه برسد که شما توان مالی کافی دارید یا مدارک و شهود شما کافی نباشند، ممکن است درخواست اعسار شما را رد کند و شما ملزم به پرداخت مهریه به صورت کامل یا یکجا شوید.

نمونه دادخواست اعسار و تقسیط مهریه

خواهان: آقای (نام خواهان)

خوانده: خانم (نام خوانده)

وکیل: (نام وکیل)

تعیین خواسته و بهای آن:
اعسار از پرداخت نقدی مهریه و تقاضای تقسیط آن، موضوع دادنامه شماره (شماره دادنامه) صادره از شعبه (شماره شعبه) دادگاه خانواده (شهر).

دلایل و منضمات:

1. تصویر مصدق دادنامه

2. استشهادیه محلی

3. گواهی عدم تمکن مالی

4. فیش حقوقی

5. مدارک مربوط به هزینه‌های زندگی

ریاست محترم دادگاه خانواده
با سلام و احترام؛
اینجانب، (نام خواهان)، به موجب دادنامه پیوست، به پرداخت (تعداد سکه) سکه تمام بهار آزادی به عنوان مهریه در حق خانم (نام خوانده) محکوم شده‌ام. با توجه به شرایط مالی کنونی و عدم توانایی پرداخت یکجای مهریه، قادر به پرداخت نقدی و کامل این مبلغ نیستم. این امر به تأیید شهود حاضر در استشهادیه محلی رسیده و مستندات مالی جهت اثبات عدم تمکن مالی ضمیمه شده است. لذا از آن مقام محترم درخواست صدور حکم به اعسار از پرداخت یکجای مهریه و تقسیط آن را دارم.

نمونه رای دادگاه در خصوص اعسار و تقسیط مهریه

پرونده کلاسه: (شماره پرونده) – شعبه (شماره شعبه) دادگاه خانواده

دادنامه شماره: (شماره دادنامه)

خواهان: آقای (نام خواهان) با وکالت (نام وکیل)
خوانده: خانم (نام خوانده)

خواسته: تقسیط مهریه

رای دادگاه:
در خصوص دادخواست آقای (نام خواهان) به طرفیت خانم (نام خوانده)، مبنی بر اعسار از پرداخت نقدی مهریه و تقاضای تقسیط آن، موضوع دادنامه شماره (شماره دادنامه) صادره از شعبه (شماره شعبه) دادگاه خانواده (شهر)، به پرداخت (تعداد سکه) سکه تمام بهار آزادی محکوم شده است. با توجه به مدارک مالی ارائه شده، شامل فیش حقوقی، گواهی عدم تمکن مالی و استشهادیه محلی که نشان‌دهنده وضعیت دشوار مالی خواهان است، و با در نظر گرفتن شهادت شهود که تأیید کرده‌اند خواهان از پرداخت یکجای مهریه عاجز است، دادگاه ادعای اعسار را موجه تشخیص داده و به استناد ماده 277 قانون مدنی، حکم به تقسیط مهریه به شرح زیر صادر می‌نماید:

1. پیش‌پرداخت: (تعداد سکه) سکه تمام بهار آزادی ظرف مدت یک ماه

2. اقساط ماهانه: پرداخت ماهانه (تعداد سکه) سکه تمام بهار آزادی تا تسویه کامل مهریه

رای صادره حضوری و ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر می‌باشد.