دیه ازاله بکارت و افضا
تصور کنید در یک حادثه رانندگی، علاوه بر صدمات جسمی معمول، آسیبی به یکی از حساس‌ترین بخش‌های بدن یک زن وارد شود. یا سناریوی تلخ‌تری را در نظر بگیرید که در آن، فردی قربانی یک تعرض می‌شود. در چنین شرایطی، قانون فقط به جراحات ظاهری نگاه نمی‌کند. قانون برای آسیب‌های خاصی که زندگی، آینده و روان یک زن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مجازات و جبران خسارت دقیقی را مشخص کرده است. دو مورد از این آسیب‌های جدی، «ازاله بکارت» و «افضا» هستند. اما این اصطلاحات حقوقی دقیقاً چه معنایی دارند و قانون چگونه با آن‌ها برخورد می‌کند؟ این مقاله به زبان ساده، تمام زوایای این موضوع را برای شما روشن می‌کند.
ازاله بکارت یعنی چه؟
در نگاه اول، معنای این عبارت روشن به نظر می‌رسد. «ازاله» به معنی از بین بردن و زائل کردن است و «بکارت» به وضعیت دوشیزگی یک دختر اشاره دارد . بنابراین، ازاله بکارت به معنای از بین رفتن دوشیزگی است . اما نکته مهم اینجاست که قانون، این موضوع را فقط به رابطه جنسی محدود نمی‌کند . هر عملی که سبب از بین رفتن پرده بکارت شود، چه از طریق مقاربت و چه از طریق وارد کردن یک جسم خارجی یا هر وسیله دیگری، از نظر حقوقی مصداق ازاله بکارت خواهد بود . این تمایز در تعیین نوع جرم و میزان مجازات بسیار تعیین‌کننده است.
منظور از افضا چیست؟
افضا یک آسیب جسمی شدید و خاص است که قانون برای آن مجازات سنگینی در نظر گرفته است . این واژه زمانی به کار می‌رود که در اثر یک حادثه، مقاربت جنسی بسیار خشن یا ورود یک جسم سخت به ناحیه تناسلی زن، دو مجرا از سه مجرای بدن او (ادرار، حیض و مدفوع) یکی شوند . به طور مشخص، قانون دو حالت را برای افضا تعریف می‌کند:
-
یکی شدن مجرای ادرار (بول) و مجرای عادت ماهانه (حیض) .
-
یکی شدن مجرای عادت ماهانه (حیض) و مجرای مدفوع (غائط) .
این آسیب می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به سلامت جسمی و روانی زن وارد کند و به همین دلیل، قانون‌گذار با حساسیت بالایی با آن برخورد می‌کند .
دیه ازاله بکارت ۱۴۰۴
وقتی صحبت از جبران خسارت برای ازاله بکارت می‌شود، قانون شرایط مختلفی را بر اساس رابطه بین فرد آسیب‌دیده و فرد خاطی و همچنین رضایت یا عدم رضایت قربانی، پیش‌بینی کرده است. دیه در اینجا معمولاً تحت عنوان «مهرالمثل» یا «ارش البکاره» پرداخت می‌شود.
ازاله بکارت توسط غیر همسر
این بخش به حالتی می‌پردازد که مردی سبب ازاله بکارت زنی شود که همسر او نیست. در اینجا سه وضعیت اصلی وجود دارد:
-
حالت اول: ازاله بکارت بدون رضایت اگر ازاله بکارت، چه از طریق مقاربت و چه هر روش دیگری، بدون رضایت زن صورت گرفته باشد، مرد خاطی محکوم به پرداخت «مهرالمثل» می‌شود . مهرالمثل مبلغی است که کارشناسان دادگاه بر اساس شرایط خانوادگی، اجتماعی و فردی زن تعیین می‌کنند؛ در واقع مهریه‌ای که شأن او محسوب می‌شود .
-
حالت دوم: ازاله بکارت با رضایت چنانچه ازاله بکارت در جریان یک رابطه جنسی و با رضایت کامل زن بالغ رخ داده باشد، از نظر قانون چیزی به عنوان دیه یا مهرالمثل به زن تعلق نمی‌گیرد . البته این موضوع جنبه کیفری عمل زنا را نفی نمی‌کند.
-
حالت سوم: رضایتِ بی‌اعتبار گاهی ممکن است زن ظاهراً به عمل رضایت داده باشد، اما قانون این رضایت را معتبر نمی‌داند. طبق تبصره ۲ ماده ۶۵۸ قانون مجازات اسلامی، اگر دختر نابالغ، مجنون یا تحت اکراه و اجبار باشد، رضایت او ارزشی ندارد و در حکم عدم رضایت است . در این شرایط، حتی اگر ظاهراً رضایت داده باشد، مرد باید مهرالمثل را به طور کامل بپردازد .
ازاله بکارت توسط همسر
قانون، ازاله بکارت توسط شوهر را جرم‌انگاری نکرده و برای آن دیه‌ای مشخص نکرده است، حتی اگر این عمل بدون رضایت همسر انجام شود . با این حال، اگر در جریان این عمل، آسیب دیگری به زن وارد شود (مثلاً دچار جراحت یا بیماری شود)، زن می‌تواند برای آن آسیب‌ها دیه یا ارش مطالبه کند .
دیه افضا ۱۴۰۴
همانطور که گفته شد، افضا آسیب بسیار جدی‌تری است و دیه آن نیز به مراتب سنگین‌تر است. میزان دیه در اینجا نیز به رابطه طرفین و شرایط وقوع حادثه بستگی دارد.
افضا توسط همسر
ماده ۶۶۰ قانون مجازات اسلامی به طور دقیق وضعیت‌های افضای زن توسط شوهرش را شرح می‌دهد:
-
اگر زن بالغ باشد و افضا به دلیلی غیر از مقاربت رخ دهد: برای مثال در اثر یک خشونت فیزیکی این اتفاق بیفتد، شوهر باید دیه کامل یک زن را بپردازد .
-
اگر زن نابالغ باشد و افضا به دلیل مقاربت جنسی رخ دهد: در این حالت، قانون شدیدترین مجازات را در نظر گرفته است. شوهر علاوه بر پرداخت تمام مهریه و دیه کامل یک زن، موظف است تا پایان عمر یکی از زوجین، به همسرش نفقه پرداخت کند. این تعهد به پرداخت نفقه حتی در صورت طلاق نیز از بین نمی‌رود .
افضا توسط غیر همسر
اگر عامل افضا فردی غیر از شوهر زن باشد، ماده ۶۶۱ قانون مجازات اسلامی تکلیف را مشخص می‌کند:
-
اگر قربانی نابالغ یا مکره (تحت اجبار) باشد و افضا در اثر مقاربت باشد: در این حالت، فرد خاطی باید مهرالمثل، دیه کامل یک زن و در صورت ازاله بکارت، ارش البکاره را نیز پرداخت کند .
-
اگر قربانی نابالغ یا مکره باشد و افضا به دلیلی غیر از مقاربت باشد: در این وضعیت، پرداخت دیه کامل زن و مهرالمثل (در صورت ازاله بکارت) بر عهده فرد خاطی است .
-
اگر قربانی زن بالغی باشد که با رضایت کامل رابطه جنسی داشته است: چنانچه در جریان این رابطه، زن دچار افضا شود، مرد فقط به پرداخت دیه کامل زن محکوم می‌شود و چون عمل با رضایت بوده، دیگر مهرالمثل به آن اضافه نمی‌گردد .
جرم ازاله بکارت و جرائم مرتبط
برای اینکه یک عمل جرم شناخته شود و برای آن مجازات تعیین گردد، باید سه عنصر اصلی وجود داشته باشد:
-
عنصر قانونی: یعنی آن عمل در قانون به صراحت جرم‌انگاری شده باشد. مواد ۶۵۸ تا ۶۶۱ قانون مجازات اسلامی، عنصر قانونی جرائم ازاله بکارت و افضا هستند .
-
عنصر مادی: همان رفتار فیزیکی است که رخ می‌دهد؛ یعنی عمل مقاربت، وارد کردن جسم یا هر رفتار دیگری که به ازاله بکارت یا افضا منجر می‌شود .
-
عنصر معنوی: این عنصر به نیت و قصد فرد خاطی برمی‌گردد. در جرائم موجب دیه، معمولاً عمل به صورت غیر عمد یا خطای محض است . برای مثال، فردی قصد آسیب دیگری را دارد اما به اشتباه موجب افضا می‌شود (شبه‌عمد) .
نکته بسیار مهم این است که اگر همراه با ازاله بکارت یا افضا، جنایت دیگری نیز رخ دهد (مثلاً مثانه زن آسیب ببیند و کنترل ادرار خود را از دست بدهد)، برای آن جنایت نیز دیه یا ارش جداگانه‌ای محاسبه و به مبلغ اصلی اضافه خواهد شد .