چرا پرونده دوباره به تجدیدنظر فرستاده شد ، مگر نباید خودش رسیدگی می کرد؟

خیر، دادگاه بدوی باید مجدداً به ماهیت پرونده رسیدگی می‌کرد. نقض حکم به دلیل "خارج از خواسته" به معنای ابطال رأی قبلی و لزوم رسیدگی مجدد توسط دادگاه بدوی است، نه صرفاً رفع نقص و ارسال مجدد به تجدیدنظر. اقدام دادگاه بدوی در این خصوص صحیح به نظر نمی‌رسد.

بررسی تخصصی و قانونی

برای درک صحیح وضعیت پرونده شما، لازم است به ماهیت "نقض حکم" به دلیل "خارج از خواسته" و تکالیف قانونی دادگاه‌ها در این شرایط توجه شود:

• مفهوم "نقض حکم به دلیل خارج از خواسته":

  • وقتی دادگاه تجدیدنظر حکم دادگاه بدوی را به دلیل "خارج از خواسته" نقض می‌کند، به این معناست که دادگاه بدوی در صدور رأی خود از حدود درخواست خواهان فراتر رفته یا به موضوعی رسیدگی کرده که اساساً در دادخواست مطرح نشده بوده است.
  • در چنین حالتی، رأی صادره از دادگاه بدوی از اعتبار ساقط می‌شود و پرونده به وضعیت قبل از صدور آن رأی بازمی‌گردد؛ یعنی گویی هرگز آن رأی صادر نشده است.

• تکلیف قانونی دادگاه بدوی پس از نقض حکم به دلیل "خارج از خواسته":

  • مطابق بند "ب" ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی (ق.آ.د.م)، هرگاه رأی دادگاه بدوی از موارد نقض باشد (مانند حکم خارج از خواسته)، دادگاه تجدیدنظر رأی را نقض و پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکننده رأی بدوی اعاده می‌نماید.
  • بنابراین، در این شرایط، دادگاه بدوی مکلف است مجدداً وارد رسیدگی ماهوی به پرونده شود و با رعایت حدود خواسته و رفع ایراداتی که منجر به نقض حکم شده، رأی جدیدی صادر کند. این امر با "رفع نقص" صرف که معمولاً جنبه شکلی یا اداری دارد، کاملاً متفاوت است.
  • استدلال برخی وکلا مبنی بر اینکه "دادگاه بدوی یک مرتبه وارد ماهیت شده و نمی‌تواند مجدداً رسیدگی کند" در حالتی صحیح است که حکم بدوی نقض نشده باشد یا نقض به دلیلی باشد که نیاز به رسیدگی ماهوی مجدد در بدوی را ایجاب نکند (مثلاً نقض قرار). اما در مورد "نقض حکم" به دلیل "خارج از خواسته" و اعاده پرونده برای "رسیدگی مجدد"، دادگاه بدوی باید مجدداً رسیدگی کند.

• وضعیت فعلی پرونده و نقش دادگاه تجدیدنظر:

  • اقدام دادگاه بدوی مبنی بر "رفع نقص" و ارسال مجدد پرونده به دادگاه تجدیدنظر، در فرض نقض حکم به دلیل "خارج از خواسته" و اعاده برای "ادامه رسیدگی" یا "رسیدگی مجدد"، صحیح به نظر نمی‌رسد.
  • دادگاه تجدیدنظر پس از نقض حکم و اعاده پرونده به بدوی برای رسیدگی مجدد، دیگر صلاحیت رسیدگی ماهوی اولیه را ندارد. وظیفه آن صرفاً نظارت بر اجرای صحیح دستورات خود و رسیدگی به تجدیدنظرخواهی احتمالی از رأی جدید دادگاه بدوی خواهد بود.
  • ثبت مجدد پرونده در شعبه تجدیدنظر ممکن است به دلیل اشتباه در رویه دادگاه بدوی، ابهام در دستور دادگاه تجدیدنظر یا نیاز به صدور دستورات تکمیلی از سوی دادگاه تجدیدنظر باشد تا دادگاه بدوی به درستی اقدام به رسیدگی مجدد نماید.

این تحلیل بر اساس اصول و مواد قانونی جاری در نظام حقوقی ایران ارائه شده است. توصیه می‌شود برای پیگیری دقیق‌تر وضعیت پرونده و اطلاع از جزئیات دستورات قضایی و علت دقیق اقدام اخیر، با مراجعه حضوری به شعبه تجدیدنظر و بدوی، از روند کار مطلع شوید.