ربا یا خسارت؟ چطور ۶ میلیارد را قانونی از دوست بگیرم؟

به هیچ عنوان قرارداد قرض اولیه را فسخ نکنید و یک قرارداد ۶ میلیاردی جدید ننویسید. این اقدام ریسک بالایی برای مشمول شدن به ربا و ابطال قرارداد دارد. بهترین و امن‌ترین راهکار حقوقی برای شما، تنظیم یک صلح‌نامه یا توافق‌نامه وجه التزام جداگانه برای مبلغ ۲ میلیارد تومان است.

بررسی تخصصی و قانونی

موضوع مطرح شده توسط شما، از جمله مسائل حساس و پیچیده در حقوق مدنی و فقهی ایران است که به شدت با مفهوم "ربا" در ارتباط است. بررسی پاسخ‌های وکلا نشان می‌دهد که در خصوص برخی راهکارها اتفاق نظر و در برخی دیگر اختلاف نظر وجود دارد. جمع‌بندی نهایی به شرح زیر است:

• خطر ربا در تبدیل قرض به مبلغ بیشتر:

  • اکثر وکلا (۱، ۲، ۳، ۴) به درستی اشاره کرده‌اند که تبدیل قرارداد قرض ۴ میلیاردی به ۶ میلیاردی، یا نوشتن یک قرارداد جدید ۶ میلیاردی به جای آن، به دلیل وجود شرط زیاده (افزایش مبلغ در ازای مهلت) مصداق ربا بوده و از نظر شرعی و قانونی باطل است. این اقدام می‌تواند منجر به ابطال کل قرارداد و عدم قابلیت مطالبه مبلغ اضافی در دادگاه شود.
  • پاسخ وکیل شماره ۶ که پیشنهاد فسخ قرارداد قبلی و نوشتن قرارداد ۶ میلیاردی را می‌دهد، با رویه قضایی و اصول حقوقی در این زمینه در تضاد است و ریسک حقوقی بالایی دارد.

• عدم اعتبار "خسارت تأخیر" به صورت توافقی و ثابت در قرض:

  • وکیل شماره ۱ به نکته مهمی اشاره کرده است که "خسارت تأخیر تادیه" در قراردادهای قرض، معمولاً طبق فرمول قانونی (شاخص بانک مرکزی) و از تاریخ مطالبه رسمی (مانند اظهارنامه) محاسبه می‌شود، نه به صورت مبلغ ثابت و توافقی. توافق بر مبلغ ثابت ۲ میلیارد تومان به عنوان "خسارت تأخیر" برای قرض، ممکن است در دادگاه به عنوان ربا تلقی شود، مگر اینکه در قالب حقوقی صحیح دیگری گنجانده شود.

• راهکارهای حقوقی امن و قابل توصیه:

  • حفظ قرارداد قرض اولیه: توصیه اکید این است که قرارداد قرض ۴ میلیاردی اولیه را به هیچ عنوان فسخ نکنید و اجازه دهید به قوت خود باقی بماند.
  • تنظیم "صلح‌نامه" (Settlement Agreement):
    • این راهکار که توسط وکیل شماره ۴ و ۶ (به صورت کلی) پیشنهاد شده، امن‌ترین و قوی‌ترین راهکار حقوقی است.
    • شما می‌توانید یک "صلح‌نامه" جداگانه تنظیم کنید که در آن توافق شود بابت تمدید مهلت بازپرداخت قرض ۴ میلیاردی و جبران خسارات ناشی از تأخیر یا هر عنوان دیگری که مورد توافق طرفین است، بدهکار مبلغ ۲ میلیارد تومان را به شما پرداخت کند.
    • صلح‌نامه یک عقد مستقل است که هدف آن رفع تنازع یا جلوگیری از آن است و می‌تواند شامل هرگونه توافقی باشد، بنابراین مبلغ ۲ میلیارد تومان در قالب صلح، ماهیت ربوی پیدا نمی‌کند.
  • تنظیم "توافق‌نامه وجه التزام" (Penalty Clause Agreement):
    • این راهکار توسط وکیل شماره ۲ و ۳ پیشنهاد شده است.
    • شما می‌توانید یک توافق‌نامه جداگانه تنظیم کنید که در آن قید شود در صورت عدم بازپرداخت مبلغ ۴ میلیارد تومان در موعد مقرر (موعد جدید)، بدهکار متعهد به پرداخت مبلغ ۲ میلیارد تومان به عنوان وجه التزام (جریمه عدم انجام تعهد در موعد مقرر) خواهد بود.
    • وجه التزام نیز یک شرط قراردادی معتبر است که برای تضمین اجرای تعهدات اصلی در نظر گرفته می‌شود و با ربا متفاوت است، به شرطی که به درستی و با هدف جبران خسارت عدم انجام تعهد (و نه سود بر قرض) تنظیم شود.
  • عدم توصیه "قرض‌الحسنه" برای ۲ میلیارد:
    • پیشنهاد وکیل شماره ۴ مبنی بر قرارداد "قرض‌الحسنه" برای ۲ میلیارد تومان، اگرچه به خودی خود ربوی نیست، اما ماهیت واقعی توافق شما (جبران خسارت تأخیر) را منعکس نمی‌کند و ممکن است در آینده ابهاماتی ایجاد کند.

• نکات مهم در تنظیم قرارداد:

  • شفافیت و وضوح: هرگونه توافق جدید باید کاملاً شفاف، واضح و بدون ابهام باشد.
  • حضور شاهد و ترجیحاً دفترخانه: اگرچه قرارداد بین خودتان با یک شاهد معتبر است، اما برای افزایش اعتبار و قدرت اثباتی در دادگاه، تنظیم آن در دفتر اسناد رسمی (به ویژه صلح‌نامه) به شدت توصیه می‌شود.

جمع‌بندی نهایی:

با توجه به تحلیل فوق، بهترین و امن‌ترین راهکار برای شما این است که قرارداد قرض ۴ میلیاردی اولیه را حفظ کرده و یک صلح‌نامه جداگانه برای مبلغ ۲ میلیارد تومان تنظیم کنید. در این صلح‌نامه، به وضوح قید شود که این مبلغ بابت تمدید مهلت بازپرداخت و جبران خسارات احتمالی یا هر عنوان دیگری که مورد توافق طرفین است، پرداخت می‌گردد. این رویکرد، شما را از خطر ربا مصون داشته و قابلیت استناد حقوقی بالایی در دادگاه خواهد داشت.

این تحلیل بر اساس قوانین و رویه‌های قضایی فعلی جمهوری اسلامی ایران ارائه شده است.