آیا زندانی مهریه با سند آزاد می شود؟

ترس از زندان و یک سوال در ذهن ، آیا راهی برای آزادی و مهریه است ؟ این سناریویی است که برای بسیاری از مردانی که به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه راهی حبس می‌شوند، به شکلی تلخ به حقیقت می‌پیوندد. در این میان، یک سند ملکی اغلب همچون تنها کلید رهایی به نظر می‌رسد. اما آیا این کلید، درِ آزادی دائم را باز می‌کند یا فقط پنجره‌ای کوچک برای یک فرصت کوتاه است؟ مسئله آزادی زندانی مهریه به وسیله وثیقه، یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌های درگیر اینگونه پرونده‌های حقوقی است. قانونی که تلاش دارد میان حق زن و شرایط مرد تعادل برقرار کند، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. در این مقاله، به عنوان یک راهنمای حقوقی، قصد داریم به شکلی ساده و روان، تمام زوایای این موضوع را بررسی کنیم و به این پرسش اساسی پاسخ دهیم که آیا سند می‌تواند پایانی بر حبس مهریه باشد یا خیر.

آیا مهریه در قانون جدید حبس دارد؟

در سال‌های گذشته، رویکرد نظام قضایی در خصوص حبس بدهکاران مهریه دستخوش تحولات چشمگیری شده است. تصویب "قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی" در سال ۱۳۹۴، نقطه عطفی در این زمینه بود. دیدگاه جدید قانون‌گذار بر این اصل استوار است که حبس، ابزاری برای تحت فشار قرار دادن فردی است که توانایی پرداخت دین خود را دارد اما از آن سر باز می‌زند (ممتنع)، نه کسی که واقعاً توانایی مالی ندارد (معسر).

این تفکیک، اساس تغییرات جدید است. دیگر صرف عدم پرداخت مهریه به بازداشت فوری منجر نمی‌شود؛ بلکه شرایط مالی مرد به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، ضمانت اجرای حبس برای مهریه، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل ریالی آن) اعمال می‌شود. این به چه معناست؟

• تا ۱۱۰ سکه: اگر مرد از پرداخت مهریه تا این سقف خودداری کند و توانایی مالی او احراز شود یا نتواند ناتوانی خود را ثابت کند، زن می‌تواند حکم جلب او را بگیرد.

• بیشتر از ۱۱۰ سکه: برای مبالغ بالاتر از ۱۱۰ سکه، شرایط کاملاً متفاوت است. در این حالت، این وظیفه زن است که به دادگاه اثبات کند مرد توانایی مالی (که در اصطلاح حقوقی به آن "ملائت" می‌گویند) برای پرداخت مازاد را دارد. اگر زن نتواند این موضوع را ثابت کند، بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه ضمانت اجرای حبس نخواهد داشت.

هرچند پیشنهادهایی مبنی بر کاهش این نصاب به ۱۴ سکه نیز مطرح شده، اما تا به امروز این موارد به تصویب نهایی نرسیده و قانون فعلی همچنان بر پایه همان ۱۱۰ سکه استوار است. برای آگاهی بیشتر در مورد ماهیت حقوقی مهریه می‌توانید به مقاله مهریه چیست مراجعه کنید.

مراحل زندان برای مهریه در قانون جدید

حبس شدن یک مرد به دلیل مهریه، یک فرآیند آنی نیست و باید مراحل قانونی مشخصی طی شود. آگاهی از این مراحل به درک بهتر جایگاه وثیقه کمک می‌کند.

مرحله اول: درخواست صدور اجرائیه

نقطه شروع، اقدام قانونی از سوی زن است. او به دفتر ازدواجی که عقد در آن ثبت شده مراجعه و درخواست صدور اجرائیه برای مهریه می‌کند. این اقدام به صورت رسمی به مرد اطلاع می‌دهد که باید دین خود را بپردازد.

مرحله دوم: ابلاغیه و مهلت ۱۰ روزه

پس از صدور اجرائیه، اخطاریه‌ای برای مرد ارسال می‌شود. او از زمان دریافت این اخطاریه، ۱۰ روز فرصت دارد تا یکی از سه کار زیر را انجام دهد:

1. مهریه را به طور کامل پرداخت کند.

2. مالی (مانند خودرو یا ملک) برای توقیف معرفی کند.

3. رضایت همسر خود را جلب کند.

مرحله سوم: توقیف اموال و فرصت طلایی ۳۰ روزه

اگر مرد در مهلت ۱۰ روزه هیچ اقدامی نکند، زن می‌تواند اموال او را برای توقیف معرفی کند. در این مرحله، قانون یک فرصت بسیار مهم دیگر در اختیار مرد قرار می‌دهد: او ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ حکم فرصت دارد تا دادخواست

اعسار به دادگاه بدهد. اعسار به معنای اعلام ناتوانی مالی از پرداخت یک‌جای مهریه است. این اقدام بسیار حیاتی است، زیرا تا زمانی که دادگاه به درخواست اعسار رسیدگی نکرده، مرد بازداشت نخواهد شد. برای اطلاع از جزئیات این فرآیند، مطالعه مقاله

راهنمای کامل ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و همچنین مقاله توقیف اموال برای مهریه می‌تواند سودمند باشد.

مرحله چهارم: صدور حکم جلب

حکم جلب و در نهایت حبس، تنها در صورتی صادر می‌شود که یکی از این اتفاقات رخ دهد:

• مرد در مهلت مقرر دادخواست اعسار ندهد.

• دادخواست اعسار او توسط دادگاه رد شود.

• اعسار او پذیرفته و مهریه قسط‌بندی شود، اما او از پرداخت اقساط تعیین‌شده خودداری کند.

تنها در این نقطه است که موضوع زندان و نیاز به وثیقه برای خروج از آن، اهمیت پیدا می‌کند.

آیا زندانی مهریه با سند آزاد می‌شود؟

حال به سوال اصلی می‌رسیم. پاسخ کوتاه و صریح قانون این است:

خیر، آزادی دائم خیر! ارائه سند یا وثیقه به دادگاه، منجر به آزادی کامل و بسته شدن پرونده نمی‌شود. این اقدام تنها یک نتیجه در پی دارد:

آزادی موقت یا مرخصی.

هدف قانون‌گذار از اعطای این مرخصی، ایجاد یک فرصت برای زندانی است. این فرصت به او داده می‌شود تا خارج از زندان، برای یکی از موارد زیر تلاش کند:

• منابع مالی لازم برای پرداخت بدهی خود را فراهم آورد.

• برای جلب رضایت همسر خود و رسیدن به یک توافق جدید، مذاکره کند.

• شرایط لازم برای پرداخت اقساط معوقه خود را مهیا سازد.

بنابراین، سند یا وثیقه، یک راه‌حل نهایی نیست، بلکه ابزاری برای خریدن زمان است. اگر فرد در مدت مرخصی نتواند مشکل اصلی (یعنی بدهی مهریه) را حل کند، پس از پایان موعد مقرر، موظف است خود را دوباره به زندان معرفی کند.

شرایط وثیقه برای آزاد کردن زندانی مهریه

دادگاه برای پذیرش یک سند به عنوان وثیقه و موافقت با مرخصی زندانی، شرایط دقیقی را مد نظر قرار می‌دهد. صرف داشتن یک سند ملکی کافی نیست و باید الزامات زیر برآورده شود:

1. کفایت ارزش وثیقه: ارزش کارشناسی سند ارائه‌شده باید به اندازه بدهی مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) باشد. دادگاه ارزش ملک را از طریق کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌کند.

2. تایید دادگاه: در نهایت این قاضی پرونده است که باید سند را تایید کرده و آن را برای ضمانت کافی بداند. اسنادی که در رهن بانک هستند یا مشکلات ثبتی دیگری دارند، معمولاً پذیرفته نمی‌شوند.

3. تعهد برای بازگشت: زندانی باید به صورت رسمی تعهد بدهد که پس از پایان دوره مرخصی، در موعد تعیین‌شده به زندان باز خواهد گشت.

4. نداشتن سابقه فرار: یکی از شروط مهم برای جلب اعتماد مقام قضایی، نداشتن سابقه فرار در پرونده‌های دیگر است.

ا وثیقه‌های مورد قبول برای آزادی زندانی

معمولاً وثیقه‌های زیر در دادگاه‌ها پذیرفته می‌شوند:

• سند ملکی: رایج‌ترین و معتبرترین نوع وثیقه، سند رسمی یک ملک (مسکونی، تجاری یا زمین) است.

• ضمانت‌نامه بانکی: یک ضمانت‌نامه معتبر که از سوی بانک صادر شده و مبلغ آن به میزان بدهی است.

• سپرده بانکی: مسدود کردن مبلغی معادل بدهی در یک حساب بانکی به نفع دادگستری.

• سند خودرو: در موارد بدهی‌های کمتر، گاهی سند خودرو نیز پذیرفته می‌شود، اما اعتبار آن به اندازه سند ملکی نیست.

آیا ارزش وثیقه باید به اندازه کل مهریه باشد؟

این یکی از سوالات پرتکرار است. پاسخ به این سوال نیز منفی است. بر اساس تبصره ۱ ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، ارزش وثیقه برای جلوگیری از بازداشت یا استفاده از مرخصی،معادل ۱۱۰ سکه بهار آزادی است.

این یعنی حتی اگر مهریه تعیین‌شده در عقدنامه ۱۰۰۰ سکه باشد، برای استفاده از مرخصی نیازی به ارائه وثیقه‌ ای معادل ۱۰۰۰ سکه نیست. قانون، مسئولیت کیفری و ضمانت حبس را به همان ۱۱۰ سکه محدود کرده است و برای مبالغ مازاد، همانطور که گفته شد، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند.

سرنوشت وثیقه در صورت عدم بازگشت زندانی

وثیقه‌گذار (که می‌تواند خود زندانی یا شخص دیگری مانند پدر یا برادر او باشد) مسئولیت بزرگی را به عهده می‌گیرد. اگر فرد زندانی پس از پایان مرخصی فرار کند یا خود را به زندان معرفی نکند، اصطلاحاً "وثیقه به نفع دولت ضبط می‌شود".

فرآیند ضبط وثیقه به این شکل است:

1. دادگاه به وثیقه‌گذار اخطار می‌دهد که زندانی را تحویل دهد.

2. در صورت عدم تحویل، دستور ضبط وثیقه صادر می‌شود.

3. ملک یا دارایی مورد وثیقه از طریق مزایده به فروش می‌رسد.

4. از محل فروش، بدهی مهریه به زن پرداخت می‌شود.

5. اگر مبلغی از فروش باقی بماند، به صاحب سند (وثیقه‌گذار) بازگردانده می‌شود.

روش‌های قطعی برای رهایی از زندان مهریه

همانطور که تاکید شد، سند و وثیقه یک راه‌حل موقت است. برای رسیدن به آزادی کامل و بستن همیشگی پرونده مهریه، تنها سه راه اصلی وجود دارد:

۱. پرداخت کامل دین ساده‌ترین و قطعی‌ترین راه، پرداخت کامل مهریه است. این کار به تمام دعاوی پایان داده و پرونده را مختومه می‌کند.

۲. جلب رضایت زوجه این راه، مسیری مبتنی بر گفتگو و توافق است. زن می‌تواند از حق خود برای دریافت مهریه گذشت کند (که به آن بذل یا بخشش مهریه می‌گویند). این توافق ممکن است در ازای موارد دیگری صورت گیرد، مانند:

• توافق بر سر طلاق و بخشیدن مهریه در ازای گرفتن حق طلاق.

• توافق بر سر حضانت فرزندان.

• هر نوع توافق مالی یا غیرمالی دیگر که مورد پذیرش طرفین باشد.

برای درک بهتر از ارتباط میان حق طلاق و مهریه، مطالعه مقاله بخشیدن مهریه در ازای حق طلاق و همچنین مقاله در چه صورت مهریه زن کاملا ساقط می شود توصیه می‌شود.

۳. اثبات اعسار و تقسیط مهریه این مهم‌ترین راهکار قانونی برای افرادی است که توانایی پرداخت یک‌جای مهریه را ندارند. اگر مرد بتواند در دادگاه ثابت کند که توانایی مالی ندارد، دادگاه پرداخت مهریه را برای او قسط‌بندی می‌کند. در این حالت، یک مبلغ به عنوان پیش‌قسط و مابقی در اقساط ماهانه تعیین می‌شود. با پرداخت پیش‌قسط و تعهد به پرداخت منظم اقساط، فرد از زندان آزاد می‌شود و تا پایان پرداخت بدهی خود، دیگر حبس نخواهد شد (مگر اینکه دوباره از پرداخت اقساط خودداری کند). آشنایی با

راه های فرار از پرداخت مهریه و عواقب قانونی آن می‌تواند در این زمینه مفید باشد.

سخن پایانی: سند، فرصتی موقت است نه راه‌حل نهایی

در پاسخ نهایی به این سوال که "آیا زندانی مهریه با سند آزاد می‌شود؟"، باید قاطعانه گفت: آزادی با سند، یک آزادی موقت و مشروط است. این اقدام، یک فرصت ارزشمند برای زندانی است تا در خارج از دیوارهای زندان، برای حل ریشه‌ای مشکل خود، یعنی بدهی مهریه، تلاش کند. راه‌حل‌های نهایی و قطعی، همواره در پرداخت بدهی، توافق با همسر یا پیگیری مسیر قانونی اعسار و تقسیط خلاصه می‌شود.

پرونده‌های مهریه به دلیل پیچیدگی‌های قانونی و جنبه‌های عاطفی، از حساسیت بالایی برخوردارند. حرکت بدون مشورت حقوقی در این مسیر، می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت‌ها و طولانی‌تر شدن روند دادرسی شود. کمک گرفتن از یک وکیل متخصص در امور خانواده، می‌تواند بهترین مسیر را برای استفاده از تمام ظرفیت‌های قانونی، از جمله ارائه دادخواست به موقع اعسار یا تنظیم یک توافق‌نامه محکم، پیش روی شما قرار دهد.

سوالات متداول

۱. آیا سند گذاشتن توسط پدرم باعث آزادی کامل من از زندان مهریه می‌شود؟ خیر. این اقدام تنها منجر به مرخصی موقت شما می‌شود و آزادی دائمی محسوب نمی‌گردد. آزادی کامل تنها با پرداخت بدهی، رضایت همسر یا پذیرش اعسار شما از سوی دادگاه ممکن است.

۲. ارزش وثیقه برای مرخصی باید چقدر باشد؟ ارزش وثیقه باید معادل بدهی مهریه شما تا سقف قانونی ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد. نیازی به تأمین وثیقه برای مبالغ بالاتر از این مقدار نیست.

۳. اگر در زمان مرخصی نتوانم مهریه را پرداخت کنم چه اتفاقی می‌افتد؟ شما موظف هستید پس از پایان دوره مرخصی به زندان بازگردید. اگر فرار کنید یا از بازگشت خودداری نمایید، وثیقه‌ای که سپرده شده است ضبط و برای پرداخت طلب همسرتان به فروش گذاشته می‌شود.

۴. آیا برای مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه هم زندان وجود دارد؟ خیر، مگر اینکه زن بتواند در دادگاه ثابت کند که شما توانایی مالی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه را دارید. در غیر این صورت، برای بخش بالاتر از این نصاب، ضمانت اجرای حبس وجود ندارد.

۵. آیا زندان مهریه سوءسابقه کیفری محسوب می‌شود؟ خیر. بدهی مهریه یک دعوای حقوقی و مالی است، نه کیفری. بنابراین، حبس ناشی از عدم پرداخت آن، سوءسابقه کیفری برای فرد به شمار نمی‌آید.

۶. اگر دادخواست اعسار بدهم، باز هم قبل از مشخص شدن نتیجه، بازداشت می‌شوم؟ اگر شما در مهلت قانونی (ظرف ۳۰ روز پس از ابلاغ اجرائیه) دادخواست اعسار خود را ثبت کنید، تا زمان صدور رأی نهایی دادگاه در مورد اعسار، بازداشت نخواهید شد.

۷. چه نوع اسنادی برای وثیقه قبول می‌شود؟ رایج‌ترین و معتبرترین وثیقه، سند رسمی ملک (مسکونی یا تجاری) است. علاوه بر آن، ضمانت‌نامه بانکی، سپرده نقدی مسدود شده و در برخی موارد سند خودرو نیز می‌تواند مورد پذیرش دادگاه قرار گیرد.